Obowiązek udzielenia pierwszej pomocy

Być może dla niektórych czytelników temat wydaje się oczywisty i nie wymaga komentarza, jednakże w swojej praktyce spotykam się z sytuacjami wskazującymi na pewne braki znajomości prawa w tym zakresie, co bywa przyczyną problemów…

Zgodnie z art. 44 ust. 2 ustawy - Prawo o ruchu drogowym, każdy kierujący pojazdem uczestniczącym w zdarzeniu drogowym w którym są zabici lub ranni, obowiązany jest do:

• udzielenia niezbędnej pomocy ofiarom wypadku oraz wezwania zespołu ratownictwa          medycznego i Policji;

• niepodejmowania czynności, które mogłyby utrudnić ustalenie przebiegu wypadku;

• pozostania na miejscu wypadku, a jeżeli wezwanie zespołu ratownictwa medycznego lub Policji wymaga oddalenia się - niezwłocznie powrócić na to miejsce.

Powyższe nakazy mają zastosowanie odpowiednio do innych osób uczestniczących w wypadku.

Sankcje za naruszenie norm zawartych w wyżej powołanym przepisie przewidują przepisy Kodeksu wykroczeń i Kodeksu karnego.

Art. 93 Kodeksu wykroczeń brzmi następująco:

§  1.  Prowadzący pojazd, który, uczestnicząc w wypadku drogowym, nie udziela niezwłocznej pomocy ofierze wypadku,

podlega karze aresztu albo grzywny.

§  2.  W razie popełnienia wykroczenia o którym mowa w § 1 orzeka się zakaz prowadzenia pojazdów.

Przepisy tego artykułu adresowane są wyłącznie do kierujących pojazdami, uczestniczących w wypadku drogowym, zatem krąg osób podlegających odpowiedzialności za nieudzielenie pomocy ofierze wypadku jest w tym przypadku ograniczony. Sankcja karna wobec kierującego pojazdem, uczestniczącego w wypadku, który nie udzielił ofierze wypadku niezwłocznie pomocy nie ogranicza się jedynie do możliwości orzeczenia kary aresztu albo grzywny, lecz także do obligatoryjnego, w przypadku stwierdzenia winy, orzeczenia zakazu prowadzenia pojazdów na okres od 6 miesięcy do 3 lat.

Norma zawarta w art.  162 Kodeksu karnego, w przeciwieństwie do powołanego wyżej przepisu Kodeksu wykroczeń, skierowana jest do każdego i brzmi następująco:

§ 1.  Kto człowiekowi znajdującemu się w położeniu grożącym bezpośrednim niebezpieczeństwem utraty życia albo ciężkiego uszczerbku na zdrowiu nie udziela pomocy, mogąc jej udzielić bez narażenia siebie lub innej osoby na niebezpieczeństwo utraty życia albo ciężkiego uszczerbku na zdrowiu,

podlega karze pozbawienia wolności do lat 3.

§ 2.  Nie popełnia przestępstwa, kto nie udziela pomocy, do której jest konieczne poddanie się zabiegowi lekarskiemu albo w warunkach, w których możliwa jest niezwłoczna pomoc ze strony instytucji lub osoby do tego powołanej.

Dodatkowo należy pamiętać, że okoliczność nieudzielenia pomocy ofierze przez kierującego, który jest sprawcą wypadku bądź innego przestępstwa przeciwko bezpieczeństwu w komunikacji, może być podstawą do skazania za odrębne przestępstwo, pozostające w tzw. realnym zbiegu, co w praktyce oznacza tyle, że sprawca wypadku odpowie jednocześnie za przestępstwo z art. 177 kk oraz za przestępstwo z art. 162 kk, za które zostaną mu wymierzone odrębne kary jednostkowe.

Zastosowaniu powyższej konstrukcji prawnokarnej nie stoi na przeszkodzie zaistnienie przesłanki zastosowania art. 178 kk, zgodnie z którym, skazując sprawcę, który popełnił przestępstwo określone w art. 173 kk (spowodowanie katastrofy w komunikacji), art. 174 kk (sprowadzenie bezpośredniego niebezpieczeństwa katastrofy) lub art. 177 kk (spowodowanie wypadku drogowego) i zbiegł z miejsca zdarzenia, sąd ma obowiązek orzec karę pozbawienia wolności przewidzianą za przypisane sprawcy przestępstwo w wysokości od dolnej granicy ustawowego zagrożenia zwiększonego o połowę, a w wypadku przestępstwa określonego w art. 177 § 2 kk (wypadek ze skutkiem śmiertelnym lub ciężkim uszczerbkiem na zdrowiu) w wysokości nie niższej niż 2 lata, do górnej granicy tego zagrożenia zwiększonego o połowę.

Tym samym, sprawca, który spowodował wypadek i zbiegł z miejsca zdarzenia, jednocześnie nie udzielając pomocy ofierze wypadku, odpowie za przestępstwo z art. 177 kk w zw. z art. 178 kk oraz za przestępstwo z art. 162 kk.

Kierujący pojazdami obowiązani są znać podstawy udzielania pierwszej pomocy, a obowiązek ten winien być realizowany już na etapie szkolenia, o czym stanowi art. 23 ustawy o kierujących pojazdami, zgodnie z którym, szkolenie osoby ubiegającej się o uzyskanie uprawnienia do kierowania motorowerem lub pojazdem silnikowym jest prowadzone zgodnie z programem szkolenia i obejmuje m. in. naukę udzielania pierwszej pomocy przeprowadzaną w formie wykładów i zajęć praktycznych.

Wszystkie wyżej powołane regulacje stanowią przejaw oczekiwania prawidłowych z punktu widzenia zasad współżycia społecznego postaw, czyniąc każdego, a w szczególności kierujących pojazdami, obowiązanych do reagowania i udzielania pierwszej pomocy osobom tej pomocy potrzebującym. Nadmienić wypada, że powoływanie się przez kierującego pojazdem na brak znajomości absolutnych podstaw w zakresie umiejętności udzielenia pierwszej pomocy stanowi wątpliwą co do skuteczności linię obrony.